EBEVEYNLERDE SINAV KAYGISI

ÇALIŞILAN YAŞ GRUBU: 25-45 YAŞ

Özet

Anne ve babalar çocuklarının geleceğini daha doğmadan planlamaya başlarlar. Onlar için genellikle hayatlarında istedikleri bazı gayeleri gerçekleştiremediklerinde bunları çocuklarının gerçekleştirmesini bekleyebilirler. Bu beklentilerden en büyüğü eğitim hayatlarıyla ilgilidir. Dolayısıyla bu durum çocuklarının sınavlarına karşın ebeveynlerde yoğun kaygı uyandırır.

Anne ve babalar bu beklentileri tutum ve davranışlarına yansıtırken çocuklarını iyi tanımalı, ilgi ve yetenekleri bilmelidirler. Aksi takdirde bu durum çocuğun eğitim hayatına olumsuz yansır ve aileler bazen bu durumun bilincinde olamaz.

Yetişkinlik döneminde ebeveynlik rolünü üstlenen bireyler, çocuklarının akademik başarıları karşısında geliştirdikleri tutum ve duyguların psikolojik ve sosyal uyum açısından etkileri ele alınmıştır. Sınav kaygısının yalnızca öğrenciye özgü bir durum olmadığı, ebeveynler üzerinde de önemli etkiler yarattığı vurgulanmaktadır.

Giriş

Sınav kaygısı, bireyin sınav öncesi veya sırasında yaşadığı yoğun stres ve endişe durumudur. Bu durum zihinsel, fiziksel ve duygusal belirtilerle ortaya çıkabilir ve performansı olumsuz etkileyebilir. Ancak bu süreç öğrencilerle sınırlı kalmaz; ebeveynler de bu süreçten oldukça etkilenir.

Ebeveynler, çocuklarının başarısını kendi ebeveynlik yeterlilikleri ile ilişkilendirdiklerinde, sınavlar onlar için de bir tür değerlendirme haline gelir. Bu durum, bireyin içinde bulunduğu yaşam döneminin gelişimsel görevlerini ve ruh sağlığını etkileyebilir.

Ebeveynler bu kaygıyla çocuklara yönelik aşırı baskı, eleştirel tutum ve kontrolcü davranışlar sergilerler. Aşırı korumacı tutumlar, yüksek beklentiler ya da stresli bir aile ortamı ise çocukların sınav kaygısını artırabilir ve öz güven kaygısına yol açabilir.

Yöntem

Bu çalışma Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık öğrencileri tarafından hazırlanmış olup, literatür çalışması yöntemi ve gerekli yaş gruplarına anket uygulayarak yapılmıştır.

Ana Bölümler

1) Ebeveynlik ve kaygı: Ebeveynlik, genellikle “orta yetişkinlik dönemi” ile ilişkilidir. Bu dönemin gelişimsel görevleri arasında çocuk yetiştirme, mesleki rolü sürdürme ve topluma katkı sağlama yer alır. Erikson’un psikososyal gelişim kuramında bu dönem, “üretkenliğe karşı durgunluk” evresiyle açıklanır. Ebeveyn, bu evrede üretkenliğini çocuğun başarısı üzerinden tanımlayabilir ve sınav dönemlerinde yaşanan başarısızlık ihtimali, ebeveynin kendi kimliğiyle ilgili çatışmalara yol açabilir. Ebeveynlerdeki sınav kaygısının bazı nedenleri şunlardır:

• Toplumsal Baskılar: Başarıya endeksli toplum yapısı, çocuklarının başarısının ebeveynlerin sosyal statüsünü etkilediğine dair inançları pekiştirir.
• Beklenti Düzeyi: Ailelerin çocuklarından yüksek başarı beklentisi içinde olması, kaygının temel sebeplerindendir.
• Kendi Deneyimleri: Kendi geçmiş sınav deneyimleri olumsuz olan ebeveynler, bu duygularını çocuklarına yansıtabilir.
• Yetersiz Bilgi: Sınav sistemi hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan ebeveynler, belirsizlik nedeniyle daha fazla kaygı yaşar.
• Kontrol Duygusu: Ebeveynin çocuğunun başarısı üzerinde tam kontrolünün olmaması, çaresizlik hissi yaratabilir.

Ebeveynlerdeki sınav kaygısının belirtileri de şu şekilde sıralanabilir:

• Sürekli sınav ve başarı hakkında konuşma,
• Uyku problemleri,
• Çocuğa aşırı müdahale,
• Sabırsızlık ve öfke patlamaları,
• Sosyal izolasyon ve stres kaygının temel belirtileri arasında yer alır.

2) Uyum sorunları: Ebeveynlerde gözlemlenen sınav kaygısı çeşitli uyum sorunlarıyla ilişkilidir:

• Stres ve Kaygı Yönetimi: Sınav süreci, ebeveynin sosyal çevresi tarafından da değerlendirildiği için, başarısızlık korkusu artar ve kaygıyı pekiştirir.
• Rol Karmaşası: Ebeveyn, öğretmen ya da koç rolüne bürünerek çocukla olan duygusal bağını zedeleyebilir.
• Yansıtma ve Aktarım: Ebeveyn, kendi geçmiş sınav deneyimlerini ve başarısızlık korkularını farkında olmadan çocuğuna yansıtabilir.

3) Sosyal ve psikolojik etkiler: Toplumda akademik başarıya verilen yüksek değer, ebeveynin kendi sosyal statüsüyle çocuğun başarısı arasında bağ kurmasına neden olabilir. Bu durum:

• Aile içi iletişim sorunlarını artırabilir,
• Ebeveynin öz denetim becerilerini zorlayabilir,
• Çocuğun duygusal yükünü ağırlaştırabilir.

4) Çocuk üzerindeki etkiler: Ebeveynin sınav sürecine yaklaşımı, çocuğun psikolojik uyumu üzerinde doğrudan etkili olur. Sürekli baskı ve kaygı ortamı:

• Çocukta öz güven eksikliğine,
• Kaygı bozukluklarına,
• Başarısızlık korkusuna yol açabilir.

Ayrıca, çocuğun bireyselleşme sürecini engelleyebilir.

5) Çözüm önerileri:

• Gerekli durumlarda psikolojik danışmanlık hizmeti alınmalı; aile terapisi ya da bireysel danışmanlık ile kaygının temel nedenleri ele alınmalıdır.
• Çocukların bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak, başarıya dair beklentiler yeniden yapılandırılmalıdır.
• Çocuğa güven veren, destekleyici ve yargılamayan bir dil kullanmak, sınav sürecinde hem çocuğun hem ebeveynin kaygı düzeyini azaltabilir.

Sonuç:

Bu araştırmada, ortaokul ve lise öğrencilerinin ebeveynlerinde oluşan sınav kaygısının ebeveynler üzerindeki etkileri araştırılmıştır.

Ebeveynlerde sınav kaygısı, bireyin yaşam dönemine ait gelişimsel görevleriyle doğrudan ilişkilidir. Bu kaygı, sadece ebeveynin değil çocuğun ve ailenin genel uyumunu da etkilemektedir. Ebeveynlerin, çocuklarının eğitim hayatına destek olma çabasını, onların bireyselliğine saygı göstererek ve kaygılarını denetim altına alarak sürdürmeleri gereklidir. Bu sayede hem ebeveynlik işlevselliği korunur hem de çocuk sağlıklı bir gelişim süreci yaşayabilir.

Sonuç olarak literatür taramamızda ve alanyazında elde edilen bu sonuçlar, anne baba tutumlarının bireylerin sınav kaygısında olumlu ve olumsuz rolü olduğunu ortaya koymuştur. Sınav döneminde anne ve babaların çocukları ile ilgilenmeleri ve desteklemeleri çok önemlidir. Ne kadar ilgi ve desteğe ihtiyacı olduğu konusunda çocuğun ihtiyaçlarını iyi dinleyip ona göre davranmak bu süreçte kilit öneme sahiptir.

KAYNAKÇA

Zengin, E. (2019). Ergenlerde anne baba tutumları ile sınav kaygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Ortaokul örneği [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp

Baytemir, K. ve İlhan, T. (2018). Development of the exam anxiety scale for parents: A validity and reliability study. Electronic Journal of Research in Education Psychology, 16(1), 223-241.

Bilir, A. (2019). Üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerde ana-baba tutumu ile sınav kaygısı arasındaki ilişki: Adana ili örneği [Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp

Boztepe, D. (2016). Ebeveyn beklentilerinin sınav kaygısı üzerindeki etkisi: Lise son snıf öğrencilerine yönelik bir değerlendirme [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp