Ergenlik Dönemi Riskli Davranışları Önleme ve Müdahale

Ergenlik dönemi

Ergenlik dönemi, çocukluktan yetişkinliğe geçişi simgeleyen, bireyde hem fiziksel hem de psikolojik açıdan köklü değişimlerin yaşandığı karmaşık bir süreçtir. Bu dönemde vücutta hormonal değişikliklerle birlikte hızlı bir büyüme ve gelişme görülür; ikincil cinsel özellikler belirginleşir, ses kalınlaşır, boy uzaması hızlanır ve kas gelişimi artar. Fiziksel değişimlerin yanı sıra duygusal dalgalanmalar da sıkça yaşanır; bir an neşeli olan ergen, bir sonraki anda öfke veya hüzün hissedebilir. Kimlik arayışı ön plana çıkar; birey kendi değerlerini, inançlarını ve hedeflerini sorgulamaya başlar, bağımsızlık kazanma isteği artarken aileden uzaklaşma eğilimi gösterebilir. Akran ilişkileri önem kazanır, arkadaş grupları ergenin sosyal kimliğini şekillendirmede önemli bir rol oynar. Karar verme becerileri gelişirken, risk alma eğilimi de artabilir. Bu dönemde geleceğe yönelik kaygılar, meslek seçimi ve eğitim gibi konular gündeme gelir. Tüm bu değişimler, ergenin kendini ve çevresini anlamlandırmaya çalıştığı, bazen çelişkili ve zorlayıcı olabilen ancak bireyin karakterini ve geleceğini şekillendiren kritik bir evreyi temsil eder.

Ergenlik Dönemi Riskli Davranışları Nelerdir?

Ergenlik dönemi, keşif ve deneyimleme arzusunun yoğunlaştığı bir evre olduğundan, beraberinde bazı riskli davranışları da getirebilir. Bu riskli davranışlar genellikle dürtüsellik, benmerkezcilik, akran baskısına duyarlılık ve gelişmekte olan karar verme becerileri gibi ergenlik özelliklerinden kaynaklanır. En sık karşılaşılan riskli davranışlar arasında madde kullanımı (sigara, alkol ve uyuşturucu maddeler), riskli cinsel davranışlar (korunmasız ilişki, erken yaşta cinsel deneyimler ve cinsel yolla bulaşan hastalık riskleri), şiddet ve antisosyal davranışlar (kavga, zorbalık, yasalara aykırı eylemlere karışma, kendine veya başkalarına zarar verme), okuldan kaçma/okul terki ve tehlikeli araç kullanımı (hız yapma, dikkatsiz araç kullanma) yer alır. Bu davranışlar, ergenin akademik başarısını, fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkileyebilir, uzun vadede yasal sorunlara veya kronik sağlık problemlerine yol açabilir. Ebeveynlerin ve eğitimcilerin bu risklerin farkında olması, açık iletişim kanalları kurarak ergenleri desteklemesi ve gerektiğinde profesyonel yardım almaktan çekinmemesi, bu dönemin daha sağlıklı atlatılması için büyük önem taşır.

Ergenlik Dönemi Riskli Davranışları Önleme ve Müdahale:

Ergenlik dönemindeki riskli davranışları önlemek ve bu davranışlara müdahale etmek, çok boyutlu ve kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Önleme stratejileri, genellikle ergenin riskli davranışlara yönelmesini engelleyici faktörleri güçlendirmeye odaklanır. Bu noktada aile içi açık iletişim hayati önem taşır; ebeveynlerin çocuklarıyla yargılayıcı olmayan bir ortamda konuşabilmesi, onların sorunlarını dinlemesi ve sağlıklı sınırlar koyması, ergenin kendini güvende hissetmesini sağlar. Okulların rolü de yadsınamaz; eğitim programları aracılığıyla madde bağımlılığı, riskli cinsel davranışlar ve şiddet gibi konularda doğru bilgilendirme yapmak, öğrencilere sosyal ve duygusal beceriler (problem çözme, stres yönetimi, “hayır” diyebilme) kazandırmak, akran baskısıyla baş etme yollarını öğretmek kritik öneme sahiptir. Ayrıca, ergenleri sanatsal, sportif ve sosyal aktivitelere yönlendirmek, onların aidiyet duygusunu güçlendirir ve pozitif akran gruplarıyla etkileşimi teşvik eder.

Müdahale teknikleri ise, riskli davranışlar ortaya çıktığında uygulanır ve genellikle bireyselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Bu aşamada profesyonel yardım kaçınılmaz olabilir; psikologlar, psikiyatristler, PDR uzmanları ve bağımlılık danışmanları gibi uzmanlar, ergenin davranışının altında yatan nedenleri (depresyon, anksiyete, kimlik karmaşası gibi) belirleyerek uygun tedavi yöntemlerini (bireysel terapi, grup terapisi, aile terapisi) uygular. Motivasyonel görüşme teknikleri, ergenin değişime yönelik isteğini artırmada etkili olabilirken, bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi yaklaşımlar riskli düşünce kalıplarını ve davranışları değiştirmeye odaklanır. Ailelerin tedavi sürecine aktif katılımı, iletişimi iyileştirerek ve destekleyici bir ev ortamı sağlayarak ergenin iyileşme sürecini hızlandırır. Son olarak, riskli davranışların erken tespiti ve hızlı müdahale, olası ciddi sonuçların önüne geçmek için temel bir prensiptir.

KAYNAKÇA

Albion, P. R. ve Gibson, I. W. (1998). Interactive multimedia and problem-based learning: Challenges for instructional design. In T. Ottmann & I. Tomek (Eds.), Proceedings of the 10th World Conference on Educational Multimedia and Hypermedia (ss. 117–123). Association for the Advancement of Computing in Education (AACE).

Öztürk, N. (2020). Lise dönemindeki ergenlerin riskli yaşam deneyimleri. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(37), 100–113. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.2020.145

Wikipedia. (14 Aralık, 2024). Ergenlik dönemi. Vikipedi, özgür ansiklopedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Ergenlik_d%C3%B6nemi