ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN DEPRESYON TÜRLERİNİ TANITMAK

ÇALIŞILAN YAŞ GRUBU: 2-6 YAŞ

Giriş

Depresyon ani ya da yavaş yavaş başlayabilir, kısa ya da uzun sürebilir. Çocuklar depresyonda olduğunu fark edemeyebilir veya ifade etmekte zorlanabilirler. Bu nedenle çocukluk dönemi depresyonu sıklıkla teşhis ve tedavi edilmez. Ebeveynler, çocukluk çağı depresyonu belirtileri konusunda bilinçli olmalı ve çocuklarındaki değişiklikleri dikkatle izlemelidir. Çocukluk dönemi depresyonunun, yetişkinlikte de görülen, farklı türleri vardır:

• Tipik Depresyon
• Atipik Depresyon
• İntrojektif Depresyon
• Anaklitik Depresyon
• Maskeli Depresyon

ÇOCUKLUK DÖNEMİ DEPRESYON TÜRLERİ

Tipik Depresyon: Tipik depresyonda aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Ağlama
• Umutsuzluk
• Huzursuzluk
• Mutsuzluk, keyifsizlik
• İsteksizlik, enerjide azalma
• Uyku ve iştah bozulması
• Kilo kaybı veya kilo artımı
• Çocuğun göz teması kurmaması
• Uyaranlara tepkisiz kalması
• Psikomotor yavaşlama veya çok tepki gösterme
• Çocuğun kendini sakinleştirememesi
• Konsantrasyon sorunları
• Hoşlandığı şeyleri yapmak istememesi
• Değersizlik, çaresizlik düşünceleri
• Hareketlerde yavaşlık, karın ve baş ağrısı gibi somatik belirtiler

Atipik Depresyon

Atipik depresyon, depresyonun bir alt tipidir ve daha az yaygın semptomlarla karakterizedir. Bu semptomlar arasında aşırı yeme ve uyuma, ağırlık hissi, sosyal ortamlardan uzaklaşma ve duygu durum değişiklikleri yer alabilir. Atipik depresyon semptomları tipik depresyon semptomlarından farklılık gösterir.

Atipik depresyonda davranışsal bozukluklar deneyimlenebilir. Çocukluk çağında çocuklarda görülen depresyonun birçok ön belirtisi vardır; okul reddi, iştahsızlık, karın ağrıları, altını ıslatma, tırnak yeme, tikler ve öz güven eksikliği depresyonun ön belirtileri olabilir.

Atipik depresyon, genellikle diğer depresyon alt tiplerine göre daha az şiddetli semptomlara sahiptir ve kişinin günlük yaşamını daha az etkiler ancak tedavi edilmediğinde uzun dönemde ciddi sonuçlara yol açabilir.

İntrojektif Depresyon

Nesne ilişkileri temelinde “introjektif” ve “anaklitik” olmak üzere iki tip depresyon vardır. İntrojektif depresyon, özellikle çocukluk döneminde yaşanan ciddi travmalar sonrasında ortaya çıkan ve ilişkisel problemlere bağlı olarak gelişen bir tür depresyondur.

İlişkisel problemler, özellikle ebeveynler veya bakıcı figürler tarafından çocuğun duygusal ihtiyaçlarının yeterince karşılanmaması, çocuğun aşırı eleştiri, suçlama veya reddedilme gibi davranışlara maruz kalması sonucu ortaya çıkabilir.

Anaklitik Depresyon

Anaklitik depresyon, bebeklik veya erken çocukluk döneminde bakım veren kişilerden yeterli sevgi, bakım, beslenme ve ilgi görmeyen çocuklarda ortaya çıkabilen bir depresyon türüdür. Genellikle nesne kaybı tehdidi olduğunda görülür. Birincil bakım vereninden ayrılan çocuklarda anaklitik depresyon ortaya çıkabilir.

Birincil bakım verenin yetersizliği veya yokluğu nedeniyle çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması sonucu ortaya çıkar. Bu çocuklarda kayıtsızlık, geri çekilme, ağlama, yemeği reddetme ve uyku bozuklukları gibi semptomlar yaygındır.

Maskeli Depresyon

Maskeli depresyon, depresyonun geleneksel belirtilerinin olmadığı veya farklı bir şekilde ortaya çıktığı depresyon türüdür. Kişi depresyon belirtilerini açıkça göstermez veya çevresine iyi hissediyormuş gibi görünmeye çalışır.

İstismar ve ihmale uğramış çocuk “maskeli depresyon” yaşayabilir. Maskeli depresyon tıbbi bir nedene bağlanmaksızın fiziksel belirtilerle kendini gösteren depresyondur. Çocuk bu süreçte baş ağrısı, eklem ağrıları ve çarpıntı gibi belirtiler gösterebilir.

Çocukluk Çağı Depresyonunda Müdahale Yöntemleri

Depresyonu mümkün olduğunca erken dönemde fark etmek ve uzman yardımına başvurmak çözümü kolaylaştırır. Depresyon fark edilmediğinde ya da aileler bu durumu kendilerinin çözebileceğini düşündüklerinde yardım gecikebilir. Erken yardım almak sorunları daha ciddi bir hal almadan çözmek adına kıymetlidir. Erken dönemde depresif belirtilerin tanınıp önlenmesi diğer sorunlara karşı da koruyucu olur.

İlaç Tedavisi

Çocuklarda depresyon tedavisinde ilaçlar kullanılabilir, ancak bu genellikle şiddetli depresyon vakaları için tercih edilir. Antidepresan ilaçlar çocuğun duygusal durumunu dengelemeye yardımcı olabilir. İlaç tedavisi çocuk psikiyatrisi uzmanı tarafından dikkatlice izlenmeli ve dozaj ayarlamaları düzenli olarak yapılmalıdır. Ebeveynler ilaçların yan etkilerini takip etmeli ve doktor ile sürekli iletişim halinde olmalıdır.

Aile Terapisi

Aile terapisi, depresyon yaşayan çocuğun ailesinin de tedavi sürecine dahil edilmesini sağlar ve aile üyelerinin iletişiminin yanı sıra ilişkilerinin de güçlenmesine yardımcı olur. Ayrıca çocuğun yaşadığı zorlukları anlamalarına ve çocuğa destek olmak için etkili yollar bulmalarına da yardımcı olabilmektedir. Aile terapisi çocuğun çevresini sağlıklı bir destek sistemi haline getirebilir.

Psikoterapi

Psikoterapi süreci çocuğun yaşına, belirtilerine ve ihtiyaçlarına göre değişebilir. Terapi sürecinde genellikle çocukların dünyalarına girerek duygularını ve düşüncelerini açıklamalarını sağlamaya yönelik teknikler kullanılır. Terapist, çocuğun deneyimlerine empatiyle yaklaşarak onun dünyasına uyum sağlamaya çalışır. Böylece çocuk kendisini güvende hisseder ve rahatlar. Psikoterapi çocuğun duygularını daha iyi anlamasına yardımcı olur.

Çocukluk çağında yaşanan depresyonla mücadeleye anne ve baba da katılır. Çocuğun içinde bulunduğu durumun detaylarını öğrenebilmek için hem çocuktan hem de ebeveynden bilgi almak gerekir. Ailede iletişim sorunları veya bireysel yardım alınması gereken bir durum varsa ebeveynler için bireysel terapi ya da çift terapisi önerilebilir. Gerekirse terapi sürecine öğretmenin de katılımı sağlanır.

Oyun Terapisi

Oyun terapisi çocukların duygusal, sosyal ve davranışsal gelişimlerini destekleyen bir terapi türüdür. Çocukluk çağı depresyonunda başlıca kullanılan terapi yöntemidir. Oyun terapisi, çocukluk çağı depresyonu gibi durumlarda çocukların duygusal dünyalarını ifade etmelerine ve duygularını keşfetmelerine yardımcı olabilir.

Çocuklar oyunlar aracılığıyla olumsuz düşüncelerini ve duygularını ifade edebilirler. Ayrıca oyun terapisi, çocukların özgüvenlerinin artmasına ve duygusal dünyalarını ifade etme ve yönetme becerilerinin gelişmesine yardımcı olabilir. Oyunlar çocuklara zor durumlarla başa çıkmak için stratejiler geliştirebilecekleri güvenli bir alan sağlar.

KAYNAKÇA

Bernaras, E., Jaureguizar, J. ve Garaigordobil, M. (2019). Child and adolescent depression: A review of theories, evaluation instruments, prevention programs, and treatments. Frontiers in Psychology, 10, 543. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00543

Çevikaslan, A. ve Sayım, A. (2008). Çocukluk çağında depresyon. NP Yayınları.

Eryıldırım, G. (2016). Çocukluk çağı depresyonu nedir, tedavi yolları nelerdir? Psikolojik Akademisi, İhtisas Akademi.

Tamar, M. ve Özbaran, B. (2004). Çocuk ve ergenlerde depresyon. Klinik Psikiyatri, Ek 2, 84–92.